മഗധൻ രാജവംശം (BC 600 - BC 321)
ശ്രീബുദ്ധന്റെ
കാലത്തെ പ്രബലരാജ്യം കോസലമായിരുന്നു. അയോധ്യയും സാകേതവും കോസലത്തിന്റെ രണ്ട്
നഗരങ്ങളായിരുന്നു. കോസലം ഒടുവിൽ മഗധയുടെ കീഴിലായി. മഗധയുടെ തലസ്ഥാനം ആദ്യം
ഗിരിവ്രജവും പിന്നീട് രാജഗൃഹവും ശേഷം പാടലീപുത്രവുമായി. മഹത്തായ രാജവംശങ്ങളിൽ
ഒന്നായ മഗധ, ഹര്യങ്ക രാജവംശത്തിന് കീഴിൽ
ഒരു പ്രധാന ശക്തിയായി ഉയർന്നുവന്നു. പ്രദ്യോത, ബൃഹദ്രഥ രാജവംശങ്ങൾക്ക് ശേഷം മഗധയിലെ
മൂന്നാമത്തെ ഭരണ രാജവംശമായിരുന്നു ഹര്യങ്ക രാജവംശം. ഈ രാജവംശത്തിലെ ബിംബിസാരൻ, അജാതശത്രു, ഉദയിൻ എന്നിവർ മഗധയെ രാഷ്ട്രീയ
പ്രാധാന്യത്തിലേക്ക് ഉയർത്തി.
ബിംബിസാരൻ
(BC
544 - 492)
ബിംബിസാരൻ
ബുദ്ധന്റെയും മഹാവീരന്റെയും സമകാലികനായിരുന്നു. മഗധയുടെ മേൽ തന്റെ ആധിപത്യം
സ്ഥാപിക്കാൻ അദ്ദേഹം എല്ലാ മാർഗങ്ങളും ഉപയോഗിച്ചു. വിവാഹ ബന്ധങ്ങളിലൂടെയും
ആക്രമണങ്ങളിലൂടെയും ബിംബിസാരൻ തന്റെ രാജ്യത്തിന്റെ അതിർത്തികൾ വികസിപ്പിച്ചു.
ശക്തമായ ഒരു സൈന്യത്തെ അദ്ദേഹം നിലനിർത്തി. മഗധയുടെ ഏറ്റവും വലിയ ശത്രുക്കൾ
കോസലവും അവന്തിയുമായിരുന്നു. ബിംബിസാരൻ ഈ രണ്ട് രാജ്യങ്ങളുമായി സൗഹൃദം
സ്ഥാപിക്കുകയും അവരെ മഗധയുടെ സഖ്യകക്ഷികളാക്കുകയും ചെയ്തു. അംഗരാജ്യത്തിനെതിരെ
പോരാടി ബിംബിസാരൻ തന്റെ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ വികാസം ആരംഭിച്ചു. തുടർച്ചയായ
യുദ്ധങ്ങളിലൂടെ അദ്ദേഹം നിരവധി അയൽ രാജ്യങ്ങളെ കീഴടക്കി. മഗധയുടെ ആദ്യ തലസ്ഥാനം
രാജഗൃഹമായിരുന്നു. ബിംബിസാരൻ 52 വർഷം രാജ്യം ഭരിച്ചു.
അജാതശത്രു അദ്ദേഹത്തിന്റെ പിൻഗാമിയായി.
അജാതശത്രു
(BC
492 - 460)
ബിംബിസാരന്റെ
മകനായ അജാതശത്രു,
തന്റെ പിതാവിനെ
വധിച്ചുകൊണ്ട് അധികാരം പിടിച്ചെടുത്തു. അജാതശത്രുവും തന്റെ പിതാവിന്റെ സാമ്രാജ്യ
വികാസ നയം പിന്തുടർന്നു. നിരന്തരമായ ആക്രമണങ്ങളിലൂടെ അദ്ദേഹം മഗധ സാമ്രാജ്യത്തിന്
അടിത്തറയിട്ടു. അധികാരത്തിൽ വന്നയുടനെ, അജാതശത്രു
കോസലയുമായി ഒരു നീണ്ട യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. ഒടുവിൽ, അദ്ദേഹം കോസല രാജാവിനെ പരാജയപ്പെടുത്തി
ആ രാജ്യം മഗധയോട് കൂട്ടിച്ചേർത്തു. കാശിയും അദ്ദേഹം പിടിച്ചെടുത്തു. അജാതശത്രുവിന്റെ
അടുത്ത ലക്ഷ്യം വജ്ജി ആയിരുന്നു. പതിനാറ് വർഷത്തെ നീണ്ട പോരാട്ടത്തിന് ശേഷം, അദ്ദേഹത്തിന് വജ്ജി പിടിച്ചെടുക്കാൻ
കഴിഞ്ഞു. ഇതോടെ,
കിഴക്കൻ
ഇന്ത്യയിൽ മഗധയ്ക്ക് ആധിപത്യം സ്ഥാപിച്ചു. അജാതശത്രു ബുദ്ധമതത്തിൽ വിശ്വസിച്ചു.
അദ്ദേഹത്തിന്റെ രക്ഷാകർതൃത്വത്തിൽ, രാജഗൃഹത്തിനടുത്ത്
ആദ്യത്തെ ബുദ്ധമത സമിതി വിളിച്ചുകൂട്ടി. ബുദ്ധനും മഹാവീരനും സമാധിയായത്
അജാതശത്രുവിന്റെ കാലത്താണെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു.
ഉദയിൻ
(BC
460 - 444)
ബിസി
460-ൽ അജാതശത്രുവിന്റെ മരണശേഷം, അദ്ദേഹത്തിന്റെ മകൻ ഉദയിൻ രാജാവായി.
അദ്ദേഹം ഒരു ജൈനമതക്കാരനായിരുന്നു. 'കുസുമപുരം' എന്നൊരു നഗരവും പാടലീഗ്രാമത്തിൽ ഒരു
കോട്ടയും അദ്ദേഹം നിർമ്മിച്ചു. പാടലീഗ്രാമം പിന്നീട് പാടലീപുത്രമായി മാറി.
ശിശുനാഗ
രാജവംശം
ബിസി
413-ൽ, ബനാറസിലെ വൈസ്രോയി ആയിരുന്ന ശിശുനാഗൻ
അവസാനത്തെ ഹര്യങ്ക രാജാവിനെ സ്ഥാനഭ്രഷ്ടനാക്കി. ഒടുവിൽ മഗധയുടെ ശത്രുവായ അവന്തിയെ
പരാജയപ്പെടുത്തിയത് ശിശുനാഗനായിരുന്നു. അദ്ദേഹം മഗധയുടെ അധികാരം ഏതാണ്ട് പശ്ചിമ
ഇന്ത്യ വരെ വ്യാപിപ്പിച്ചു. ശിശുനാഗന്റെ മകൻ കലാശോകന്റെ ഭരണകാലത്താണ് രണ്ടാം
ബുദ്ധമത സമിതി നടന്നത് (വൈശാലിയിൽ). ശിശുനാഗ രാജവംശം അരനൂറ്റാണ്ട് മഗധ ഭരിച്ചു.
ഒടുവിൽ, ശിശുനാഗരെ പുറത്താക്കിയ ശേഷം
നന്ദന്മാർ അധികാരത്തിൽ വന്നു.
നന്ദ
രാജവംശം
ശിശുനാഗ രാജവംശത്തെ സ്ഥാനഭ്രഷ്ടനാക്കി അധികാരത്തിൽ വന്ന നന്ദന്മാർ മഗധയിലെ ഏറ്റവും ശക്തരായ ഭരണാധികാരികളായിരുന്നു. മഹാപദ്മാനന്ദനായിരുന്നു നന്ദ രാജവംശത്തിന്റെ സ്ഥാപകൻ. നന്ദ രാജവംശം സ്ഥാപിച്ചത് ഉഗ്രസേനനാണെന്നും ഒരു അഭിപ്രായമുണ്ട്. ഉത്തരേന്ത്യയിൽ ഭരിച്ചിരുന്ന എണ്ണമറ്റ ക്ഷത്രിയേതര രാജവംശങ്ങളിൽ ആദ്യത്തേതാണ് നന്ദ രാജവംശം. നന്ദ രാജവംശത്തിന്റെ സ്ഥാപകനായ മഹാപത്മാനന്ദൻ ഒരു ശൂദ്ര സ്ത്രീയുടെ മകനായിരുന്നുവെന്ന് പുരാണങ്ങൾ പറയുന്നു. അദ്ദേഹം ഒരു ക്ഷുരകന്റെ മകനായിരുന്നു എന്നൊരു അഭിപ്രായമുണ്ട്. എന്തായാലും, അദ്ദേഹം ഒരു ക്ഷത്രിയൻ ആയിരുന്നില്ല. നന്ദ രാജവംശത്തിന്റെ കാലത്ത് മഗധ ഒരു സാമ്രാജ്യമായി മാറി. മഹാപത്മാനന്ദനും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പിൻഗാമികളും പാഞ്ചാലം, കാശി, കലിംഗ, അഷ്മാകം, കുരു, മല്ല തുടങ്ങിയ നിരവധി രാജ്യങ്ങൾ കീഴടക്കുകയും മഗധയുടെ അതിർത്തികൾ വികസിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. സമകാലിക രാജാക്കന്മാരിൽ മിക്കവരെയും അവർ പരാജയപ്പെടുത്തി. നന്ദ രാജവംശത്തിന്റെ കാലത്ത് മഗധ ഏറ്റവും ശക്തമായ രാഷ്ട്രമായി മാറി. അതിനാൽ, നന്ദന്മാരെ പലപ്പോഴും ഇന്ത്യയിലെ 'ആദ്യത്തെ സാമ്രാജ്യ വാസ്തുശില്പികൾ' എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കാറുണ്ട്.
PSC ചോദ്യങ്ങൾ
1.
മഗധ ഭരിച്ചിരുന്ന
പ്രമുഖ രാജവംശങ്ങൾ - ഹര്യങ്കവംശം,
ശിശുനാഗവംശം, നന്ദവംശം
2.
മഗധയുടെ ആദ്യകാല
തലസ്ഥാനം - രാജഗ്യഹം
3.
`ശ്രേണികൻ' എന്നറിയപ്പെടുന്ന രാജാവ് - ബിംബിസാരൻ
4.
പിതൃഹത്യയിലൂടെ
അധികാരത്തിൽ വന്ന ഇന്ത്യയിലെ ആദ്യ രാജാവ് - അജാതശത്രു (പിതാവായ ബിംബിസാരനെ
വധിച്ചുകൊണ്ട്)
5.
പാടലീപുത്രം നഗരം
പണികഴിപ്പിച്ചത് - ഉദയിൻ (ഹര്യങ്കവംശം)
6.
'കാകവർണി' എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്നത് - കാലശോകൻ
(ശിശുനാഗവംശം)
7.
മഗധ ഭരിച്ച ഏക
ശൂദ്രവംശം - നന്ദവംശം
8.
അലക്സാണ്ടർ ഇന്ത്യ
ആക്രമിക്കുമ്പോൾ മഗധ ഭരിച്ചിരുന്ന രാജാവ് - ധനനന്ദൻ (നന്ദവംശം)
9.
നന്ദവംശത്തിലെ
അവസാന ഭരണാധികാരി - ധനനന്ദൻ
10. ഇന്ത്യ ആക്രമിച്ച ആദ്യ വിദേശി - ഡാരിയസ് I (പേർഷ്യൻ രാജാവ്)
